Badanie kości

Osteoporoza to problem populacji obecny już od stuleci. Jest to choroba, która rozwija się niezauważalnie – stan kości pogarsza się bezboleśnie poprzez zmniejszanie masy kostnej. W przypadku objawów potencjalnych schorzeń warto wykonać badanie kości.

Osteoporoza to powszechna choroba kości, która rozwija się w wyniku obniżonej gęstości mineralnej i jakości tkanki kostnej. Skutkuje zwiększonym ryzykiem złamań kości z powodu zmniejszenia ich odporności mechanicznej. Określa się je mianem złamań osteoporotycznych, inaczej niskoenergetycznych, gdyż dochodzi do nich pod wpływem siły, która nie powinna złamać zdrowej kości^[0]. W celu przeprowadzenia kompleksowej diagnostyki w kierunki osteoporozy lub też przy podejrzeniu innych schorzeń w zakresie układu kostnego zastosowanie znajdują różne badania kości, m.in. densytometria, badania obrazowe i laboratoryjne.

Czynniki wpływające na utratę masy kości

To między innymi:

• Niska gęstość kości we wczesnym okresie życia, spowodowana np. niewłaściwym odżywianiem
• Wiek
• Uwarunkowania genetyczne
• Sposób odżywiania
• Mała aktywność fizyczna
• Stan prokreacyjny, np. niedobór hormonów płciowych z różnych przyczyn, stan pomenopauzalny (zwłaszcza przedwczesny)
• Używki, szczególnie palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, nadmierne spożywanie kawy
• Choroby, m.in. sarkopenia, nadczynność przytarczyc, nadczynność tarczycy, cukrzyca typu 1, endometrioza, zaburzenia trawienia i wchłaniania (głównie celiakia), reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza itd.
• Niektóre leki, m.in. GKS, hormony tarczycy w dużych dawkach, leki przeciwpadaczkowe, heparyna, tamoksyfen (u kobiet przed menopauzą), leki przeciwretrowirusowe itd.^[1]

Ważne, aby kobiety, odpowiednio przygotowały się do wejścia w okres menopauzy i odpowiednio wcześnie rozpoczęły suplementację wapniem i witaminą D.

Badanie densytometryczne

Badanie densytometryczne wykonywane jest w celu oceny gęstości mineralnej kości (BMD). Jest to rodzaj badania rentgenowskiego wykorzystywanego głównie w diagnostyce osteoporozy. Wskazane jest nie tylko u osób, u których występuje zwiększone ryzyko złamań, ale również przed wdrożeniem leczenia osteoporozy, a także w celu monitorowania skuteczności zastosowanej terapii^[2]. Najczęściej wykonuje się densytometrię bliższego końca kości udowej i odcinka lędźwiowego kręgosłupa, znacznie rzadziej badanie obejmuje kości w innych miejscach (np. kości przedramienia)^[3]. Diagnostykę całego kośćca tą metodą przeprowadza się najczęściej u dzieci, stosunkowo rzadko u dorosłych przy nadczynności przytarczyc^[4].

 

Badanie densytometryczne wykonywane jest u osób zagrożonych osteoporozą, w tym przede wszystkim:

• u kobiet po menopauzie,
• u starszych mężczyzn,
• u osób z wysokim ryzykiem osteoporozy,
• u osób, które doznały złamania osteoporotycznego^[5].

Na czym polega densytometria?

Densytometria to badanie nieinwazyjne, niebolesne i stosunkowo bezpieczne, ponieważ dawka promieniowania rentgenowskiego jest mała. Do jego przeprowadzenia wykorzystuje się specjalne urządzenie rentgenowskie. Przed rozpoczęciem diagnostyki niezbędny jest pomiar wzrostu i masy ciała. Poza tym pacjent nie musi się specjalnie przygotowywać do densytometrii (nie trzeba być na czczo). Jedynym wskazaniem jest zaprzestanie zażywania suplementów diety z wapniem na dobę przed badaniem. Nie należy też mieć na ciele żadnych metalowych przedmiotów (np. biżuterii, guzików)^[6].

 

Podczas badania pacjent leży lub siedzi na stole pomiarowym, nad którym umieszczone jest ramię aparatu. Jedną lokalizację, np. kręgosłup, bada się przez ok. 2-3 minuty. W tym czasie nie należy się poruszać. Wynik densytometrii pozwala ocenić gęstość kości u osoby badanej^[7].

Inne badania obrazowe kości

W ramach kompleksowej diagnostyki wdrażane są również inne badania kości.

Badanie rentgenowskie, RTG

To badanie gęstości kości, które znajduje zastosowanie w szczególności przy rozpoznawaniu zmian pourazowych, jak złamania i zwichnięcia. Pozwala też stwierdzić zaburzenia struktury kości w chorobach reumatycznych.

Morfometria kręgosłupa, VFA

VFA, czyli morfometria trzonów kręgów wykonana techniką DXA, ułatwia podejmowanie decyzji dotyczących leczenia w osteoporozie.

Badania ilościowe TK (QCT) i MR

Znajdują zastosowanie wyłącznie w wybranych przypadkach (głównie przy osteoporozie wtórnej^[8].

Badania laboratoryjne

Jak już zostało wspomniane, przy diagnozowaniu zaburzeń kości, jak np. osteoporoza, istotną rolę odgrywają badania laboratoryjne, które również są wdrażane w ramach diagnostyki. Wskazane jest przede wszystkim oznaczanie dwóch markerów: CTX jako markera resorpcji kości oraz P1NP jako markera kościotworzenia. Jest to przydatne w dodatkowej ocenie ryzyka złamań, a także w ramach oceny skuteczności leczenia (nie ma konieczności ich wykonywania w celu rozpoznania osteoporozy)^[9].

 

Oprócz tego wdrażane są inne badania laboratoryjne, w tym m.in.: OB, morfologia krwi, ocena stężenia wapnia i fosforanów, ocena parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej itp^[10].

^[0] Głuszko P., Tłustochowicz W., Goncerz G., Osteoporoza, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.17., [dostęp: 22.09.2022]
^[1] Tamże.
^[2] Korkosz M., Densytometria, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/64580,densytometria, [dostęp: 22.09.2022]
^[3] Tamże.
^[4] Cyt. Głuszko P., Tłustochowicz W., Goncerz G., Osteoporoza…
^[5] Cyt. Korkosz M., Densytometria…
^[6] Tamże.
^[7] Tamże.
^[8] Cyt. Głuszko P., Tłustochowicz W., Goncerz G., Osteoporoza…
^[9] Tamże.
^[10] Tamże.