Mineralizacja zębów. Jak rozwijają się zęby stałe?

Mineralizacja zębów to proces wieloetapowy, rozpoczynający się już w okresie płodowym. Dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, w tym przede wszystkim wapnia i witaminy D ma bezpośredni wpływ na jej prawidłowy przebieg.

Proces mineralizacji warunkuje prawidłowy rozwój, wzrost i późniejsze zdrowie zębów. Mniej zmineralizowane tkanki zębów, np. w przypadku dzieci przedwcześnie ząbkujących, są bardziej narażone na różnorodne zmiany, w tym przede wszystkim działanie czynników takich jak np. cukier^[1]. Mineralizacja zębów ma bezpośredni związek z gospodarką wapniowo-fosforanową, która z kolei zależy od odpowiedniej podaży witaminy D.

Zęby rozwijają się przed narodzinami dziecka

Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że zęby zaczynają się rozwijać jeszcze przed narodzinami. Do mineralizacji zębów mlecznych, a dokładniej siekaczy przyśrodkowych górnych, dochodzi w 4. miesiącu życia płodowego^[2]. Proces ten kończy się w dopiero po roku od wyrżnięcia zęba^[3]. Z kolei zawiązki zębów stałych powstają między 6, a 8 miesiącem ciąży, umiejscawiając się w drugim rzędzie za zębami mlecznymi od strony języka^[4]. Mineralizacja zębów stałych rozpoczyna w okresie okołoporodowym i dotyczy pierwszych zębów trzonowych^[5].

Chociaż schemat rozwoju zębów stałych i mlecznych jest podobny, to jednak tylko niektóre zęby stałe zaczynają się rozwijać w okresie życia płodowego. Przed narodzinami dochodzi do mineralizacji siekaczy, kłów i pierwszych zębów trzonowych. Po urodzeniu rozwijają się pierwsze zęby przedtrzonowe, w 7-8 miesiącu życia drugie przedtrzonowe, a w 8-9 miesiącu życia drugie trzonowe. Rozwój zębów mądrości, czyli trzecich trzonowców, następuje znacznie później, nawet w 4-5 roku życia dziecka.

Etapy mineralizacji zębów stałych

Mineralizacja zębów stałych odbywa się etapowo, a dla jej efektywności istotne znaczenie ma terminowy przebieg tego procesu. Jego początek ma miejsce już w chwili narodzin i trwa do ok. 10 roku życia. Wraz z całkowitym rozwojem korony rozpoczyna się wyrzynanie zębów stałych, co ma miejsce od 6 do 14 roku życia. Jedynie ósemki są dość “nieterminowe” pod względem wyrzynania — najczęściej między 17 a 25 rokiem życia, chociaż są przypadki wrodzonego braku zawiązka „zęba mądrości”^[6].

Proces dojrzewania każdego z 28 zębów stałych (nie uwzględniając „zębów mądrości”), obejmujący korony i korzenie, trwa przeciętnie 3 lata. Prawidłowy przebieg wszystkich opisanych wyżej etapów ma bezpośredni wpływ na jakość zmineralizowania zębów, a więc ich tzw. dobre uwapnienie.

Wpływ diety na proces mineralizacji zębów

Niewątpliwie duży wpływ na proces mineralizacji zębów ma dieta. Okazuje się, że zmiany w uzębieniu mlecznym występują rzadko, gdyż w większości przypadków przy naturalnym karmieniu organizm matki jest w stanie zapewnić optymalne warunki w czasie rozwoju i mineralizacji twardych tkanek zęba^[7].

W przypadku zębów stałych u dzieci przebieg mineralizacji zależy od niezbędnych składników dostarczanych wraz z pożywieniem. Istotne znaczenie ma przede wszystkim gospodarka wapniowo-fosforanowa. Wszelkie zaburzenia w tym zakresie mogą być przyczyną występowania zmian w szkliwie^[8].

Odpowiednia ilość wapnia i fosforu to podstawa diety, która sprzyja zdrowiu zębów. To właśnie z tego powodu zaleca się, aby dzieci na etapie intensywnego wzrostu regularnie spożywały mleko oraz produkty mleczne. Nie można też zapominać o roli witaminy D, która wpływa na prawidłowe wchłanianie tych pierwiastków oraz utrzymanie równowagi wapniowo-fosforanowej^[9]. Ważne są też: witamina C, witamina D, fluorek, magnez.

Najczęstsze problemy związane z mineralizacją i rozwojem zębów

Przeprowadzone badania wskazują, że patologiczne zmiany w uzębieniu mlecznym występują stosunkowo rzadko, co w dużej mierze wynika z tego, że organizm matki w większości przypadków zapewnia dziecku odpowiednie warunki w czasie rozwoju i mineralizacji. Ewentualne problemy mogą pojawić się z powodu występowania próchnicy wczesnej^[1].

Do przyczyn występowania zaburzeń mineralizacji szkliwa zębów zaliczamy głównie zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Bardzo ważna jest więc odpowiednia podaż wapnia w codziennej diecie dziecka, a także optymalny stosunek fosforu w stosunku do wapnia. Istotną rolę odgrywa też witamina D^[2]. Prawidłowa mineralizacja zębów w dużej mierze związana jest z odpowiednio zbilansowaną, urozmaiconą dietą, bogatą w mleko i produkty mleczne.

Problemy mogą też ujawnić się w zakresie wyrzynania zębów stałych. Dotyczą one przede wszystkim opóźnionego wyrzynania, a nawet całkowitego zatrzymania wyrzynania siekaczy niektórych zębów. Oprócz tego młodzi pacjenci trafiają do gabinetów stomatologicznych z powodu utrudnionego wyrzynania, które najczęściej dotyczy zębów mądrości^[3].

^[1] Wacińska-Drabińska M., Janicha J., Remiszewski A., Przyczyny występowania zaburzeń mineralizacji szkliwa zębów, Borgis – Nowa Stomatologia 3/2002, s. 112-115,

^[2] Tamże.

^[3] Adamowicz-Klepalska B., Rozwój zębów stałych – wyrzynanie i dojrzewanie, czyli mineralizacja, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/jamaustna_zeby/67452,rozwoj-zebow-stalych-wyrzynanie-i-dojrzewanie-czyli-mineralizacja, [dostęp: 6.06.2022]

^[1] Wielusińska-Opałko N., Orlińska A., Jarząbek A., Wpływ wybranych czynników ryzyka na wystąpienie próchnicy wczesnego dzieciństwa, https://podyplomie.pl/stomatologia/17328,wplyw-wybranych-czynnikow-ryzyka-na-wystapienie-prochnicy-wczesnego-dziecinstwa-1, [dostęp: 19.10.2020]

^[2] Janicha J., Rozwój uzębienia, [w:] Stomatologia wieku rozwojowego, pod red. M. Szpringer-Nodzak i M. Wochny-Sobańskiej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie IV, Warszawa 2003, s. 41.

^[3] Cyt. Wielusińska-Opałko N., Orlińska A., Jarząbek A., Wpływ wybranych czynników…

^[4] Adamowicz-Klepalska B., Rozwój zębów stałych – wyrzynanie i dojrzewanie, czyli mineralizacja, https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/prawidlowyrozwoj/jamaustna_zeby/67452,rozwoj-zebow-stalych-wyrzynanie-i-dojrzewanie-czyli-mineralizacja, [dostęp: 19.10.2020]

^[5] Cyt. Janicha J., Rozwój uzębienia…, s. 41.

^[6]Cyt. Adamowicz-Klepalska B., Rozwój zębów stałych…

^[7] Wacińska-Drabińska M., Janicha J., Remiszewski A., Przyczyny występowania zaburzeń mineralizacji szkliwa zębów, Borgis – Nowa Stomatologia 3/2002, s. 112-115, http://www.czytelniamedyczna.pl/1751,przyczyny-wystepowania-zaburzen-mineralizacji-szkliwa-zebow.html, [dostęp: 19.10.2020]

^[8] Tamże.

^[9] Tamże.