Cukry proste – jak wpływają na organizm?

Cukry proste występują powszechnie w przyrodzie i są jednym z najczęstszych składników naszej diety. Ich nadmiar szkodzi zdrowiu i może prowadzić do wielu negatywnych skutków. Jak cukry proste wpływają na organizm i dlaczego należy unikać ich zbyt dużego spożycia?

Węglowodany są organicznymi związkami chemicznymi, które w swojej budowie mają atomy tlenu, węgla i wodoru. Stanowią one jeden z najpotrzebniejszych składników odżywczych. Organizm człowieka wykorzystuje je jako podstawowe źródło energii w procesach metabolicznych. Wyróżnia się węglowodany proste i złożone. Chociaż powinniśmy dostarczać je codziennie, nie wszystkie z nich mają pozytywny wpływ na zdrowie.

Jakie rodzaje węglowodanów występują w przyrodzie?

Węglowodany można podzielić na cukry proste (monosacharydy, jednocukry), oligosacharydy (kilkucukry) w tym disacharydy (dwucukry), oraz polisacharydy (wielocukry). Cukry proste nie są rozkładane na mniejsze cząsteczki pod wpływem enzymów trawiennych, tylko bezpośrednio wchłaniane z przewodu pokarmowego.

Cukry proste to:

• Glukoza – znajduje się w owocach, sokach, miodzie. To podstawowa jednostka oligo- i polisacharydów.
• Fruktoza – znajduje się w miodzie, owocach i sokach owocowych. Jest składnikiem oligo- i polisacharydów.
• Glukolaktoza – występuje najczęściej jako element oligosacharydów (np. laktoza) i polisacharydów.
• Mannoza – występuje w połączeniu z białkami (glikoproteiny) i tłuszczami (glikolipidy).

Oligosacharydy (kilkucukry) – to węglowodany złożone (cukry złożone). Są zbudowane z kilku cząsteczek cukrów prostych, mogą być dwucukrami lub kilkucukrami. Najważniejsze to:

• Sacharoza np. cukier trzcinowy, buraczany, cukier biały.
• Laktoza, czyli cukier mleczny.
• Maltoza, czyli cukier słodowy.

Polisacharydy (wielocukry) – są wielocząsteczkowymi związkami zbudowanymi z dużej ilości cukrów prostych powiązanych wiązaniami glikozydowymi. Jest ich wiele, ale z najważniejszych warto wyróżnić skrobię i glikogen.

Węglowodany złożone a węglowodany proste

 Jak już wspomniano, węglowodany proste, czyli cukry są wchłaniane bezpośrednio z przewodu pokarmowego do krwi. Dlatego po ich spożyciu w bardzo krótkim czasie odczuwamy przypływ energii. Mimo że jest on intensywny, trwa krótko. Zwykle produkty bogate w węglowodany proste są bardziej kaloryczne, przetworzone i dostarczają organizmowi wielu innych substancji, które nie są powszechnie uznawane za korzystne (np. cholesterol, kwasy nasycone). Cukry proste w nadmiarze odkładają się w postaci tkanki tłuszczowej.

Natomiast węglowodany złożone zanim się wchłoną, ulegają trawieniu. W czasie tego procesu są rozbijane na mniejsze cząsteczki – głównie glukozę, którą organizm Odbywa się to w wątrobie. Dopiero stamtąd są transportowane do tkanek. Zdrowe węglowodany zapewniają dłuższe uczucie sytości. Nie powodują też nagłego wzrostu glukozy we krwi. Tym samym trzustka nie jest zmuszona do wzmożonej produkcji insuliny.

Warto dodać, że określenie „cukry” odnosi się wyłącznie do węglowodanów prostych. Natomiast „węglowodany” dotyczy tylko tych węglowodanów, które ulegają procesom trawienia. Właśnie w ten sposób oznaczane są produkty spożywcze w Europie.

Jakie skutki ma dostarczanie organizmowi cukrów prostych w nadmiarze?

 Cukry proste są jednym z podstawowych składników odżywczych, dostarczających energię do organizmu. Stanowią one obszerną grupę związków, które są potrzebne do jego prawidłowego funkcjonowania, ale w nadmiarze mogą negatywnie wpływać na zdrowie, a także zakłócać wchłanianie niektórych substancji.

Zobacz: Jak wspomóc organizm we wchłanianiu wapnia

Nadmiar cukrów prostych zwiększa ryzyko:

• nadwagi i otyłości,
• próchnicy,
• złego samopoczucia i braku energii,
• nadmiernej senności,
• insulinooporności.

Ze względu na zmiany w składzie produktów spożywczych, nastąpił gwałtowny wzrost spożycia cukrów prostych. Jeszcze w 1950 roku konsumpcja cukru wynosiła ok. 21 kilogramów na osobę na rok, a już w 1990 roku – aż 44,1 kg na osobę na rok i utrzymuje się mniej więcej na tym poziomie do dziś.

Przemysł spożywczy używa coraz więcej prostych cukrów. Również my sami spożywamy więcej słodyczy, napojów słodzonych oraz innych produktów dostarczających cukier. Składnik ten jest dodawany nawet do produktów, które na pierwszy rzut oka nie powinny go zawierać. Niestety, część z nich jest oznaczona etykietą „BIO” lub „FIT”. Dlatego zawsze trzeba czytać etykiety i dokonywać świadomych wyborów zakupowych.

Cukry proste a zakwaszenie organizmu

Zakwaszenie organizmu może być stanem związanym m.in. z niewłaściwym sposobem odżywiania. Produkty spożywcze mogą być kwasotwórcze, czyli obniżające pH, zasadotwórcze, czyli podwyższające pH oraz neutralne.

W procesie trawienia pokarm rozkładany jest do aminokwasów, wolnych kwasów tłuszczowych, monocukrów, kwasów organicznych, witamin i minerałów, które następnie są metabolizowane i mogą wpływać na równowagę zasadowo-kwasową organizmu. Na stopień zakwaszenia wpływają m. in.: duże spożycie cukrów prostych, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu czy nieodpowiednia zawartość witamin i minerałów w diecie.

Co może świadczyć o zakwaszeniu organizmu?

Oznaki zakwaszenia są niespecyficzne i często ciężko ustalić jednoznaczny powód jego wystąpienia. Do typowych oznak mogących mieć związek z zakwaszeniem należą: brak energii, zmęczenie, nerwowość, drażliwość, pękanie kącików ust, katar, sucha skóra, łamliwe paznokcie, skurcze łydek, i wiele innych. Stan ten może również wpływać negatywnie na kości oraz szkliwo zębów.

Czy należy całkowicie zrezygnować z cukrów prostych?

Niestety nie da się tego uniknąć, bo występują one naturalnie w wielu produktach spożywczych, ale należy unikać spożywania produktów zawierających cukier dodany, czyli dosładzanych, takich jak słodycze czy słodzone napoje. Zamiast tego warto jeść owoce i warzywa oraz dbać o to, by komponować zbilansowane, różnorodne posiłki, zawierające wszystkie składniki odżywcze, a nie w większości cukier.

 

Źródła:

1. Aneta Koszowska, Anna Dittfeld, Justyna Nowak, Anna Brończyk-Puzoń, Katarzyna Gwizdek, Jacek Bucior, Barbara Zubelewicz-Szkodzińska; „Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi?”; Nowa Medycyna 1/2014, s. 36-41; http://www.czytelniamedyczna.pl/4727,cukier-czy-warto-go-zastapic-substancjami-slodzacymi.html
2. Aleksandra Żyłowska, dietetyk; „Zakwaszenie organizmu: przyczyny, objawy, zapobieganie”; http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/zasady-zywienia/zakwaszenie-organizmu-przyczyny-objawy-zapobieganie_42282.html