Suplementacja wapnia u dzieci — kiedy jest potrzebna?

Warto jednak pamiętać, że nawet ta stosunkowo niewielka ilość, która znajduje się poza kośćmi, również ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i prawidłowego rozwoju dziecka^[1]. Wszelkie niedobory mogą prowadzić do licznych konsekwencji zdrowotnych. W ramach profilaktyki niedoborów warto rozważyć odpowiednio dobraną suplementację wapnia u dzieci.

Rola wapnia w organizmie

99% wapnia znajdującego się w organizmie jest podstawowych materiałem budulcowym kości i zębów. Jeśli w pierwszych latach rozwoju dziecka zabraknie tego składnika, może dojść do rozwoju kości o osłabionej strukturze, które będą bardziej podatne na złamania i urazy. Długotrwałe niedobory są przyczyną krzywicy. Wszelkie braki tego składnika w diecie młodego człowieka w okresie intensywnego wzrostu mogą powodować zmniejszenie szczytowej masy kostnej, ponieważ organizm musi wówczas wykorzystywać wapń pochodzący z kości. To z kolei może zwiększyć ryzyko wystąpienia osteoporozy w wieku dorosłym^[2].

Jednak nie tylko układ kostny jest narażony na niekorzystne konsekwencje niedostatecznej ilości wapnia w diecie dziecka. Jest to pierwiastek, który odpowiada za szereg innych ważnych funkcji, w tym m.in.:

• jest niezbędny do prawidłowej pracy układu nerwowego i sercowo-naczyniowego,
• bierze udział w regulacji skurczu mięśni,
• uczestniczy w utrzymaniu maksymalnego napięcia i pobudliwości mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego
• jest niezbędny w przewodnictwie nerwowym,
• jest konieczny dla prawidłowego krzepnięcia krwi,
• jest ważny dla zachowania integralności i właściwej przepuszczalności błon komórkowych,
• bierze udział w funkcjonowaniu gruczołów wydzielania wewnętrznego,
• uczestniczy w tworzeniu tzw. cementu komórkowego, dzięki któremu komórki w tkance utrzymują się razem^[3].

Najlepsze źródła wapnia w codziennej diecie dziecka

Mleko i przetwory mleczne

To zdecydowanie najlepsze źródło dobrze przyswajalnego wapnia. Te produkty są korzystne dla kości i zębów dzieci, ponieważ wyróżniają się odpowiednim stosunkiem wapnia do fosforu (1:1). Oprócz tego zawierają laktozę, która zwiększa absorpcję wapnia.

Jeśli dziecko nie toleruje laktozy, można podawać mu przetwory mleczne, w których część laktozy uległa rozłożeniu. To przede wszystkim napoje fermentowane, takie jak kefiry, jogurty, sery żółte (spożycie serów powinno być ograniczone) itd.^[4]

Ryby, przetwory i konserwy rybne

Spożywanie ryb jest bardzo korzystne dla zdrowia dzieci. Dobrym źródłem wapnia są też ryby wędzone (nie powinny jednak zawierać zbyt dużo soli) i konserwy rybne, zwłaszcza jedzone wraz z ośćmi^[5].

Warzywa

Warzywa również zawierają spore ilości wapnia. Dobrym przykładem są np. natka pietruszki, szpinak czy nasiona fasoli. Trzeba jednak pamiętać, że składnik ten może być z nich nieco gorzej przyswajany niż z mleka i jego przetworów ze względu na obecność takich substancji jak np. kwas szczawiowy, fityniany czy niektóre frakcje błonnika pokarmowego^[6].

Nasiona i orzechy

Nasiona i orzechy również są skarbnicą wapnia, dlatego warto je podawać dzieciom, np. jako zdrowe przekąski. Do tej grupy zaliczamy przede wszystkim: mak, sezam, słonecznik, migdały, orzechy (laskowe, pistacjowe, włoskie)^[7].

Źródła wapnia u dzieci na diecie bezmlecznej

Mleko i produkty mleczne to zdecydowanie najlepsze źródła dobrze przyswajalnego wapnia w codziennej diecie dziecka. Problem z zapewnieniem odpowiedniej podaży tego składnika może pojawić się u dzieci, które nie tolerują tego typu produktów. Co wówczas należy zrobić?

Przede wszystkim trzeba dokładnie zbadać, czy istnieje alergia na białka mleka krowiego. Niekiedy okazuje się, że objawy alergii są nieprawidłowo rozpoznawane przez rodziców, więc stosowanie diety eliminacyjnej jest bezzasadne. W tym przypadku niezbędna jest konsultacja lekarska, wdrożenie zaleconych badań lub stosowanie eliminacji pod nadzorem lekarza.

Diety eliminacyjne niestety mogą wiązać się z wyższym ryzykiem niedoboru, dlatego też decydując się na nie, szczególnie w przypadku dzieci, trzeba działać bardzo rozważnie. Niezbędne jest wdrożenie do codziennego jadłospisu produktów alternatywnych, np. wzbogacanych w wapń napojów mlecznych czy zwiększenie udziału niektórych warzyw. Rekomendowane jest też zapewnienie dziecku opieki dietetyka, który zadba o długofalowe dostosowanie diety do potrzeb małego pacjenta. W wielu takich przypadkach uzasadniona i rekomendowana jest suplementacja wapnia u dzieci^[8].

Jakie ma znaczenie suplementacja wapnia u dzieci?

Prawidłowa dieta to najlepszy sposób na pokrycie zapotrzebowania na wapń. Ważne jest jednak, aby dziecko spożywało odpowiednią ilość mleka i przetworów mlecznych, a także składniki odżywcze zwiększające wchłanianie tego pierwiastka, takie jak np. witamina D. Niestety okazuje się, że ich spożycie jest za małe. Suplementacja wapnia u dzieci odgrywa istotną rolę w profilaktyce niedoborów, jeśli występuje niedostateczna podaż wraz z dietą^[9].

Aby jednak zapewnić prawidłowe przyswajanie wapnia, warto też rozważyć suplementację witaminy D. Jak już zostało wspomniane, jest ona konieczna do wchłaniania wapnia. W przypadku podejrzenia niedoborów lub przy diecie ubogiej w mleko i przetwory mleczne, warto porozmawiać z lekarzem na temat stosowania suplementów diety a także ich dawkowania.

Jakie suplementy wybrać?

Najlepiej stosować suplementy diety zalecone przez lekarza. Preparatów tego typu jest obecnie na rynku wiele. W przypadku dzieci często występują one w produktach złożonych, zawierających kompleks składników mineralnych lub/i witamin niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Ważne jest, aby zawsze sięgać środki sprawdzone, najlepiej zawierające wapń naturalnego pochodzenia, np. z muszli ostryg. Dodatkowym wsparciem mogą być produkty wzbogacane w wapń, np. napoje sojowe, tofu czy kawy zbożowe.

Co oprócz wapnia warto suplementować?

Nawet przy optymalnym spożyciu lub suplementacji wapnia, trzeba pamiętać również o innych składnikach odżywczych, które albo wspierają jego wchłanianie, albo uzupełniają działanie. Zaliczamy do nich przede wszystkim:

• witaminę D (często rekomenduje się jej suplementację już u noworodków, niezależnie od sposobu karmienia),
• witaminę K,
• żelazo.

W celu suplementacji u dzieci warto wybierać preparaty wyróżniające się najwyższą jakością, których skład i dawki są zgodne z obowiązującymi zaleceniami i normami żywienia^[10].

 

^[1] Ustymowicz-Farbiszewska J. i inn., Zawartość wapnia w racjach pokarmowych u dzieci szkół podstawowych z Białegostoku i okolic, ROCZN. PZH, 2002, 53, NR 4, 419–428, s. 419.
^[2] Przygoda B., Wapń, https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73823,wapn, [dostęp: 20.08.2022]
^[3] Cyt. Ustymowicz-Farbiszewska J. i inn., Zawartość wapnia w racjach…, s. 419.
^[4] Cyt. Przygoda B., Wapń…
^[5] Tamże.
^[6] Tamże.
^[7] Tamże.
^[8] Horvath A., Jak zapewnić odpowiednią ilość wapnia dziecku po 1. roku życia, które nie chce pić hydrolizatu, a u którego nadal utrzymują się objawy alergii na białko mleka krowiego?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.2.2.41., [dostęp: 20.08.2022]
^[9] Cyt. Przygoda B., Wapń…
^[10] Weker H., Zasady suplementacji, [w:] Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym, pod. red. H. Weker, M. Barańskiej, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa, Grudzień 2014, s. 59-61.