Tkanka kostna i starzenie się

Zmiany zachodzące w ramach procesu starzenia się organizmu obejmują również układ ruchu. Są jednak wynikiem naturalnych przemian ustrojowych, więc stanowią nieuniknioną częścią życia każdego człowieka. Jak wpływają na tkankę kostną?

Wraz z wiekiem dochodzi do zmniejszenia masy i siły mięśni, co wpływa na zmiany postawy, zmiany w specyfice chodu, a także przyczynia się do wzrostu ryzyka upadków. Tkanka kostna podlega też postępującym procesom związanym z wiekiem.  Następuje zmniejszenie gęstości mineralnej kości, a także zaburzenia ich struktury i jakości. Zdecydowanie zwiększa się ryzyko rozwoju osteoporozy. Upływ czasu nie jest też obojętny dla układu stawowego, w którym może dochodzić do zmian zwyrodnieniowych. Wszystko to sprawia, że kości są znacznie bardziej podatne na złamania^[1].

Starzenie się kości i innych elementów układu ruchu

Starzenie się kości jest bezpośrednio związane ze zmianami zachodzącymi w pozostałych elementach układu ruchu. Już od ok. 40. r.ż. u kobiet i 45. r.ż. u mężczyzn^[1] dochodzi do nieuchronnego procesu utraty gęstości mineralnej kości. Bilans przebudowy tkanki kostnej zaczyna być wyraźnie ujemny, a ryzyko wystąpienia osteoporozy coraz większe. Starzenie się układu kostnego zachodzi szybciej u kobiet (zwłaszcza po menopauzie) niż u mężczyzn^[2].

 

Zmieniająca się tkanka kostna to nie jedyna przyczyna złamań osteoporotycznych. Trzeba też pamiętać, że wraz z wiekiem dochodzi do obniżenia siły mięśniowej, co także wpływa niekorzystnie na mikroarchitekturę kości. Jak pokazują badania, nawet 90% złamań nasady bliższej kości udowej i trzonów kręgów u kobiet w podeszłym wieku wynika właśnie z osteoporozy. Złamania, poza bólem i zmianą sylwetki, mogą przyczyniać się do ciężkich powikłań narządowych. Osteoporoza znacząco zwiększa ryzyko upadków, skutkujących złamaniami. Jest to jedna z przyczyn niesprawności w starości, a nawet zwiększonej śmiertelności związanej z urazami^[3].

 

Tkanka kostna niestety również podlega naturalnym procesom starzenia, podobnie jak mięśnie i stawy. Wszystko to prowadzi do negatywnych zmian w układzie ruchu, które powodują zwiększone ryzyko niepełnosprawności wśród osób starszych. Dlatego też tak bardzo ważna jest profilaktyka, której podstawą jest dieta bogata we wszystkie niezbędne składniki odżywcze (w tym przede wszystkim wapń), a także aktywność fizyczna.

Jak seniorzy powinni dbać o tkankę kostną?

Odpowiednio zbilansowana dieta

Dieta ma niebagatelny wpływ na zdrowie tkanki kostnej. Seniorzy powinni dbać o to, aby ich codzienne posiłki były odpowiednio zbilansowane, urozmaicone i bogate we wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Błędy żywieniowe, niedożywienie, a także niska podaż wapnia i witaminy D w diecie to główne rozwoju osteoporozy^[4].

Aktywność fizyczna

Mała aktywność fizyczna to jeden z czynników przyspieszających rozwój osteoporozy. Przeprowadzone badania bezsprzecznie pokazują, że pionowe naprężenie w obrębie układu kostnego powstające podczas ruchu wpływa pozytywnie na tkankę kostną^[5].

Przebywanie na świeżym powietrzu

Przebywanie na świeżym powietrzu (najlepiej w ruchu i w otoczeniu przyrody) jest istotne przede wszystkim ze względu na syntezę skórną witaminy D, która zachodzi pod wpływem promieniowania słonecznego. W ten sposób można zapewnić sobie zdecydowaną większość dziennego zapotrzebowania organizmu na ten składnik.

„Zdrowy” styl życia

Na tkankę kostną wpływa ogólnie prowadzony tryb życia. Oprócz zdrowej diety i aktywności fizycznej ważne jest też dobre samopoczucie, rozwijanie pasji czy kontakty międzyludzkie. Należy też ograniczyć spożywanie alkoholu i zdecydowanie zrezygnować z palenia tytoniu^[6].

Badania profilaktyczne

Osoby w podeszłym wieku powinny regularnie poddawać się podstawowym badaniom profilaktycznym, w tym wykonywać badania stężenia wapnia oraz witaminy D.

Wapń niezbędny dla zdrowia tkanki kostnej

Tkanka kostna składa się w znacznej mierze z wapnia, który stanowi jej podstawowy materiał budulcowy. Wszelkie niedobory mogą mieć niekorzystny wpływ na kości i przyczyniać się do rozwoju osteoporozy u osób starszych.

 

Niestety jest też wiele czynników ograniczających przyswajanie wapnia, jak np. niewystarczające spożycie witaminy D czy obecność fitynianów i szczawianów w diecie^[7]. Wszelkie niedobory czy podejrzenia deficytów powinny być skonsultowane z lekarzem. W uzasadnionych przypadkach należy stosować suplementację wapniem.

Inne ważne składniki odżywcze

Oprócz wapnia tkanka kostna potrzebuje też innych ważnych składników, do których zaliczamy:

• witaminę D,
• fosfor (a dokładniej: odpowiedni stosunek wapnia do fosforu),
• białko,
• magnez,
• witaminę K,
• witaminę C.

Kiedy jest wskazana suplementacja wapnia i witaminy D?

U wielu osób w podeszłym wieku wskazana jest profilaktyczna suplementacja wapnia i witaminy D. To dwa nierozerwalnie związane ze sobą składniki, które są niezbędne dla zdrowia tkanki kostnej i przeciwdziałania rozwoju osteoporozy. Oczywiście odpowiednio skomponowana dieta to podstawa, jednak suplementy mogą być jej dobrym, wygodnym uzupełnieniem.

 

^[1] Guła Z., Karkos M., Osteoporoza, https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza, [dostęp: 19.07.2022]
^[2] Cyt. Zasadzka E., Wieczorowska-Tobis K., Zmiany w układzie ruchu…, s. 162.
^[3] Tamże, s. 162.
^[4] Cyt. Guła Z., Karkos M., Osteoporoza…
^[5] Cyt. Zasadzka E., Wieczorowska-Tobis K., Zmiany w układzie ruchu…, s. 162.
^[6] Cyt. Guła Z., Karkos M., Osteoporoza…
^[7] Tamże.