Wapń to jeden z makroelementów niezbędnych do prawidłowego rozwoju organizmu. Chociaż jego najbardziej znaną funkcją jest współtworzenie tkanki kostnej, to ma on znacznie większy zakres działania. Jest niezbędny dla sprawnego działania układu nerwowego, wykazując bezpośredni wpływ na neuroprzekaźniki w organizmie człowieka.
Wapń uczestniczy w przebiegu podstawowych funkcji komórek nerwowych, takich jak pobudliwość, przewodnictwo nerwowe, przekaźnictwo synaptyczne itd.
Funkcje wapnia w procesie przekaźnictwa nerwowego
Przekaźnictwem nerwowym nazywamy proces przekazywania impulsów z jednej jednostki układu nerwowego do drugiej. Impulsy te stanowią istotne źródło informacji, które, przechodząc z komórki do komórki, trafiają do mózgu, gdzie mogą zostać przetworzone. W ten sposób mózg może reagować na otoczenie i odbierane bodźce, np. sygnały rejestrowane przez gałkę oczną. Do przebiegu tego procesu niezbędne są neuroprzekaźniki, których działanie zależy m.in. od odpowiedniego stężenia wapnia.
Aktywność neuroprzekaźników i sprawne przesyłanie impulsów nerwowych są istotne dla prawidłowego funkcjonowania mięśni. W tym przypadku również swój udział ma wapń. Dzięki skurczom mięśni możemy się poruszać, wykonując świadome ruchy, ale oprócz tego nasze ciało podlega wielu zachowaniom odruchowym, takim jak ruchy perystaltyczne przesuwające pokarm w układzie pokarmowym, czy proces pompowania krwi.
Czym są neuroprzekaźniki?
Neuroprzekaźniki, zwane też neurotransmiterami, to cząsteczki chemiczne, które układ nerwowy wykorzystuje do przekazywania informacji między komórkami. To właśnie dzięki nim przesyłane są sygnały nerwowe między neuronami, a poszczególne komórki nerwowe komunikują się ze sobą. Dotyczy to zarówno komórek układu nerwowego, jak i komórek mięśniowych czy należących do gruczołów wydzielania wewnętrznego. Tak można w wielkim skrócie opisać podstawową funkcję każdego neuroprzekaźnika.
Obecnie znanych jest ok. 100 różnych typów neuroprzekaźników, ale najprawdopodobniej to jeszcze nie wszystko, gdyż do odkrycia są kolejne. Ich działanie jest niezwykle złożone i mogą działać w różnych obszarach. Współpracują ze sobą, ale i hamują swoje działanie[1].
Rodzaje neuroprzekaźników
Jak już zostało wspomniane, wyróżniamy wiele neuroprzekaźników, jednak uwagę warto zwrócić na te, których funkcje zostały najlepiej poznane:
- serotonina,
- dopamina,
- acetylocholina,
- glutaminian,
- noradrenalina,
- histamina[2].
Wśród znanych neuroprzekaźników wyróżnia się obecnie dwie grupy: klasyczne i neuroprzekaźniki niekonwencjonalne — a więc takie, które odbiegają od dotychczasowych definicji. Do grupy niekonwencjonalnych neuroprzekaźników zaliczamy endokannabinoidy i przekaźniki gazowe (rozpuszczalne gazy, np. tlenek azotu, tlenek węgla, CO). Mogą one przenikać przez błonę komórkową i oddziaływać bezpośrednio na cząsteczki wewnątrz komórki[3].
Wapń a neuroprzekaźniki
Wapń, a dokładniej kationy wapnia, umożliwiają przekazywanie sygnałów między komórkami nerwowymi. Jony wapnia wpływają na pobudzanie komórek nerwowych. W procesie tym uczestniczy szereg białek, których zadaniem jest regulowanie neurotransmisyjnego działania jonów wapniowych.
Funkcje neuroprzekaźników a składniki odżywcze
W syntezie klasycznych neuroprzekaźników w mózgu istotną rolę odgrywa optymalna ilość wszystkich składników odżywczych dostarczanych przede wszystkim wraz z dietą. Szczególną rolę odgrywa w tym przypadku białko (źródło m.in. aminokwasów), węglowodany, tłuszcze, witaminy (B1, B6, B9, B12, C, E) i składniki mineralne (wapń, sód, potas, magnez, żelazo, mangan, cynk, jod) oraz cholina[4].
Jak zapewnić organizmowi odpowiednią ilość wapnia?
Podstawowym źródłem wapnia jest dieta. Produkty bogate w wapń są często obecne w naszej codziennej diecie. Zaliczamy do nich przede wszystkim mleko i jego przetwory (np. jogurty i sery), ryby i konserwy rybne, czy wysoko zmineralizowaną wodę. Jednocześnie warto pamiętać, że niektóre składniki zawarte w żywności mogą ograniczyć przyswajalność wapnia. Takie właściwości wykazują m.in. szczawiany, znajdujące się np. w szpinaku, czy fosforany. Wchłanialność wapnia może być ograniczona również przez dietę bogatotłuszczową. Niemniej zdrowy człowiek jest w stanie dostarczyć organizmowi odpowiednią dawkę wapnia stosując zbilansowaną, urozmaiconą dietę. Swój codzienny jadłospis można również wzbogacić suplementami diety.
Co zrobić, by poziom neuroprzekaźników był odpowiedni, a działanie mózgu sprawne?
Aby układ nerwowy w naszym organizmie funkcjonował prawidłowo, trzeba spełnić kilka podstawowych warunków. Istotną rolę odgrywa nie tylko właściwa dieta, ale i ogólny styl życia, w tym przede wszystkim:
- aktywność fizyczna,
- niwelowanie stresu,
- odpowiednia dawka snu (w tym przede wszystkim przeciwdziałanie bezsenności),
- redukcja stanów zapalnych, na które szczególnie wrażliwe są neurony. Stan zapalny może być jednym z czynników przyczyniających się do zaburzeń nastroju, a nawet do depresji czy nerwicy,
- profilaktyka i prawidłowego leczenie chorób.
Aby każdy neuroprzekaźnik funkcjonował prawidłowo, w organizmie powinna panować równowaga. To w dużej mierze od tego zależy charakter i usposobienie człowieka, w tym m.in. dobry humor, kreatywność, uczucia, nawiązywanie kontaktów itd. Neuroprzekaźniki tworzą „chemię” w naszym mózgu[5].
[1] Nęcki T., Neuroprzekaźniki: rodzaje i działanie, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/neurologia/neuroprzekazniki-rodzaje-i-dzialanie-aa-eJM8-X2WG-Xu6a.html, [dostęp: 20.10.2022]
[2] Z. Goluch-Koniuszy, Fugiel J., Rola składników diety w syntezie wybranych neurotransmiterów,
[3] Neuroprzekaźniki i receptory, https://pl.khanacademy.org/science/biology/human-biology/neuron-nervous-system/a/neurotransmitters-their-receptors, [dostęp: 20.10.2022]
[4] Goluch-Koniuszy Z., Fugiel J., Rola składników diety w syntezie wybranych neurotransmiterów, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, Tom 65/2016, Numer 4 (313), s. 526.
[5] Dębska A., Układ nerwowy i neuroprzekaźniki, https://www.muscle-zone.pl/blog/uklad-nerwowy-i-neuroprzekazniki-2/, [dostęp: 20.10.2022]
© 2024 Orifarm Healthcare Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone.
