Zagrożenia związane ze stosowaniem diet eliminacyjnych

Na czym polega dieta eliminacyjna?

Dieta eliminacyjna to po prostu czasowe lub całkowite wykluczenie z jadłospisu produktów zawierających substancje powodujące dolegliwości. Podkreślić przy tym należy, że konieczne jest zastąpienie wykluczonej żywności innymi artykułami spożywczymi o równoważnych wartościach odżywczych. Stosowanie diety eliminacyjnej ma sens jedynie wtedy, gdy jest ona pod każdym względem bezpieczna i korzystna dla zdrowia.

Najczęstszą przyczyną nietolerancji pokarmowej jest m.in.: laktoza, gluten (m.in. pszenica zawiera to białko) czy białka mleka krowiego. Warto jednak podkreślić, że do niepokojących objawów dochodzi czasami po spożyciu produktów, które potencjalnie wydają się niegroźne. Dla niektórych może być zaskakujące, że nadwrażliwości pokarmowe mogą powodować np.: rośliny strączkowe (np. fasolka szparagowa), komosa ryżowa (rzadko powoduje uczulenie), truskawki, ziemniaki, makarony, amarantus, proso, kukurydza, tofu i inne produkty sojowe, jagody, buraki.

U kogo wprowadza się dietę eliminacyjną?

Ten sposób może być stosowany u osób cierpiących na nietolerancje i uczulenia pokarmowe np. na laktozę czy gluten, ale też w celach diagnostycznych, by sprawdzić, który składnik diety powoduje nieprawidłową odpowiedź ze strony układu immunologicznego.

Dieta taka polega na wykluczaniu poszczególnych składników i obserwacji objawów. Odstawianie produktów zawsze powinno odbywać się pojedynczo, aby mieć pewność, co konkretnie powoduje problemy. Podstawą terapii jest kontrola objawów i unikanie kontaktu z alergenem.

Dieta eliminacyjna może być prowadzona już u dzieci, ale tylko pod ścisłą kontrolą rodziców i lekarza. U najmłodszych najczęstszymi przyczynami alergii pokarmowej są: białka mleka krowiego, białko jaja kurzego, białka zbóż. Natomiast u dorosłych: orzechy, soja, cytrusy, seler, pomidor, przyprawy oraz owoce morza i ryby.

Najczęstsze objawy alergii pokarmowej

Alergia pokarmowa powoduje przede wszystkim objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak: kurczowe bóle brzucha, biegunki, nudności, wymioty. Oprócz tego mogą pojawiać się też dolegliwości towarzyszące, w tym atopowe zapalenie skóry, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Oprócz tego pojawia się obniżenie samopoczucia czy bóle głowy^[1].

Korzyści z diety eliminacyjnej

Celem diety eliminacyjnej jest wykluczenie produktów wywołujących niepożądane reakcje ze strony układu pokarmowego i immunologicznego. Może ona zastąpić badania diagnostyczne wykrywające alergie pokarmowe – testy skórne lub testy z krwi, polegające na oznaczeniu przeciwciał IgE.

Wyciszenie reakcji immunologicznych poprawia komfort życia oraz funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Kolejną zaletą diety eliminacyjnej jest możliwość podjęcia leczenia lub całkowite usunięcie składnika z diety, wiedząc już co powoduje taką, a nie inną reakcję.

Czy to jest bezpieczne?

Każda dieta powinna być prowadzona pod kontrolą dietetyka lub lekarza. Długotrwałe odstawienie jakichś produktów i nieumiejętne ich zastępowanie wiąże się z ryzykiem powstania deficytów, które jeśli nie zostaną zastąpione alternatywami, będą się tylko pogłębiać.

Produkt do eliminacji – produkt do wprowadzenia

Nigdy nie można dopuścić do sytuacji, w której usuwany jakiś produkt z diety, nie zastępując go alternatywą. Takim zamiennikiem dla pokarmów mlecznych w zakresie dostarczania odpowiedniej ilości wapnia mogą być: sardynki, nasiona soi, migdały, pietruszka, orzechy laskowe, szpinak, szczaw, chleb żytni itp.

Wiedząc, że dostarczenie niektórych składników odżywczych może być utrudnione, warto zastanowić się nad uzupełnianiem ich suplementami diety. Przyswojenie 1200 mg wapnia w ciągu dnia może być trudne nawet przy zachowaniu normalnej diety, a co dopiero po wyeliminowaniu mleka i nabiału, będących podstawowym źródłem wapnia.

Jak bezpiecznie stosować dietę eliminacyjną?

Dieta eliminacyjna powinna być stosowana wyłącznie wtedy, gdy jest to konieczne, a więc wówczas, kiedy np. została stwierdzona alergia pokarmowa. Najważniejsze jest, aby była dobrze zbilansowana. Nie można doprowadzić do niedoborów najważniejszych składników odżywczych, w szczególności witamin D, A, E, C i z grupy B, a także wapnia, żelaza, cynku, selenu i niezbędnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych.

Dieta eliminacyjna powinna być stosowana tak długo, aż objawy alergii ustąpią. Niewskazane jest przedłużanie jej, jeśli nie ma takiej konieczności. Dlatego też warto co jakiś czas przeprowadzać badania, czy nie pojawiła się tolerancja na szkodliwy dotąd pokarm. W tym celu wykorzystuje się tzw. prowokacyjną próbę pokarmową^[1].

Podsumowanie

Dieta eliminacyjna powinna być przemyślana i wdrożona wyłącznie wówczas, gdy istnieje taka konieczność, np. stwierdzono alergię pokarmową. Należy wprowadzić do diety nowe pokarmy na miejsce tych wykluczonych, aby organizm miał zapewnione wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Jeśli istnieje ryzyko niedoborów cennych dla zdrowia witamin czy minerałów, warto rozważyć suplementację.

 

Źródła:

http://www.czytelniamedyczna.pl/2287,diety-eliminacyjne-w-leczeniu-alergii-pokarmowej-u-niemowlat.html

https://pediatria.mp.pl/karmienie-piersia/91616,czy-stosowac-diete-eliminacyjna

 

^[1] Świerczyńska-Krępa M., Alergia pokarmowa, https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57574,alergia-pokarmowa, [dostęp: 19.10.2022]

^[2] Dieta eliminacyjna najskuteczniejsza w leczeniu alergii pokarmowej, https://www.mp.pl/pacjent/alergie/aktualnosci/162081,dieta-eliminacyjna-najskuteczniejsza-w-leczeniu-alergii-pokarmowej, [dostęp: 19.10.2022]